Ayşe Öner Hamile Rehberlik Hizmetleri
İlgili Yazılar
Günümüzde, hayatında hiç diyabet sorunu yaşamayan kadınların gebelik döneminde şeker hastalığı ile tanışma ihtimali çok yüksek. Gebelik döneminde, pankreasın hormon salgılama fonksiyonlarının değişmesi nedeniyle diyabete yatkınlık artar. Gebelikte kan glukoz regülasyonunun bozukluğu, özellikle de gebelikten önce diyabeti olan hastalarda, hem anne hem de bebek için olumsuz sonuçlar doğurabilir. Gebelik Diyabeti tanısı alan anne adaylarında, preeklampsi(Preeklampsi çoğunlukla hamileliğin 20. haftasından sonra ikinci üç ay ya da üçüncü üç ayda ortaya çıkan kan basıncı bozukluğudur.), hipertansiyon ve erken doğum riski artmıştır. Yenidoğanda ise makrozomi(4 kg’dan fazla dogan iri bebek), neonatal hipoglisemi, sarılık, kanda kalsiyum, magnez, poyum dusuklugu, respiratuvar distress sendromu (RDS) ve ölü doğuma neden olabilir
Diyabet insülin eksikliği, insülin direnci veya her ikisinin birlikteliği sonucu, kanda glukoz seviyesinin yükselmesine bağlı olarak gelişen, kronik ve akut komplikasyonlara neden olabilen sistemik bir hastalıktır.
Kontrolsüz diyabet, hiperglisemiye yol açarak zamanla başta kalp-damar sistemi, göz, böbrek, sinir sistemi olmak üzere vücudun bütün sistemlerini etkileyen komplikasyonların gelişmesine neden olur. Dünya’da artık bir epidemi olarak nitelendirilen diyabet, hem bireysel hem de toplumsal olarak insan sağlığını olumsuz etkilemekte, yaşam kalitesini ciddi anlamda bozmakta ve ekonomik olarak yük getirmektedir.
Tüm gebeliklerde GDM oranı ortalama %7’dir. Gebelikten hemen sonra GDM’li kadınların %5-10’unda tip2 DM gelişebilir. Gebelikten sonra yaşam tarzı değişikliğinin gerçekleştirilmesi; kilo alımının önlenmesi, sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite ile GDM’li kadınlarda tip2 DM gelişme riski azalabilir.
Gebelik Diyabeti İçin Yüksek Risk Taşıyanlar;
Obez bireyler
Ailede DM hikayesi olanlar
Yaşı ilerlemiş anne adayları
Daha önceki gebeliklerinde GDM tanısı olanlar
Hareketsiz yasam tarzı olanlar
Diyabet veya prediyabet tanısı; açlık plazma glukozu (APG), 2 saatlik oral glukoz tolerans testi (OGTT) ve glikozillenmiş hemoglobin A1c (HbA1c) ölçümleri ile konur. Gestasyonel diyabet açısından risk faktörleri olan gebelerde ilk muayenede ve daha önceden bilinen diyabeti olmayanlarda gebeliğin 24. ile 28. haftaları arasında tarama önerilmektedir 75 gram glukoz ile 2 saatlik OGTT(oral glukoz tolerans testi) kullanılması önerilmiştir. Bunun için 75 gram glukozlu sıvı içirildikten 2 saat sonra kan glukoz düzeyinin 200 mg/dL veya üzerinde olması diyabet tanısı icin yeterlidir.
Diyabet Tanı Kriterleri;
1- HbA1c ≥ %6,5
2- Açlık Plazma Glukozu(AKS) ≥ 126mg/dL(7,0 mmol.L)
3- OGTTsırasında ikinci saatteki plazma glukozu ≥ 200mg/dL(11,1mmol/L)
4- Günün herhangi bir anında alınan plazma glukozunun ≥ 200mg/dL olması, beraberinde hiperglisemi semptomlarının veya hiperglisemi krizinin var olması.
GDM’ li kadınlar, doğumdan sonra 6-12 hafta diyabet yönünden izlenmeli ve devam eden yıllarda diyabet veya prediyabet gelisimi açısından izleme sürdürülmelidir.
Birçok çalışma diyabetin önlenmesi ve tedavisinde;
Sağlıklı Beslenme
Düzenli fiziksel aktivite
ile birlikte yaşam tarzı değişikliğine gidilerek ilaçla tedaviden daha hızlı sonuç alındığını göstermektedir. Çalısmalar hergün 30 dakikalık düzenli bir yürüyüşün, kilo kaybı ile birlikte diyabette %50 oranında bir azalma olduğunu göstermektedir.
Diyabetli bir bireyin beslenme programı sağlıklı bir kişinin beslenmesinden cok farklı değildir.
Sağlıklı bir beslenme programı ile özellikle de glisemik indeksi düşük, compleks karbonhidratlardan zengin besinler tüketerek ve düzenli bir egzersizin yapılması ile Gebelik Diyabetini kontrol altına almak mümkündür.
Gebelik Diyabeti’nde Hangi Besinler Yenilebilir;
Posa iceriği yüksek glisemik indeksi düşük sebze ve meyveler
Kompleks karbonhidrat içeren tam tahıllı gıdalar; tam buğday ekmeği, esmer pirinç, yulaf, kinoa, karabuğday, tam buğday unundan makarna.
Bakliyatlar; mercimek, kuru börülce, kuru fasulye, nohut, maş fasulyesi.
Yumurta ve düşük yağlı süt ürünleri
Et, tavuk ve balık
Bitkisel Yağlar (zeytinyağı, avacado, hindistan cevizi yağı)
Kuruyemişler
Glisemik İndeksi Yükselten Faktörler:
Karbonhidratlı besinlerin içeriğindeki şekerin miktarı ve tipi (glıkoz,fruktoz, sukroz, laktoz) besinlerin pişirilmesi ve hazırlanma şekli , hatta sıcaklıkları bile glisemik indeksi etkilemektedir.
Gebelik Diyabeti (GDM) Tanısı Alan Anne Adaylarının Uzak Durması Gereken Besinler;
Çok şekerli meyveler; portakal, muz, karpuz, kavun, üzüm
Hamilelik süresince hic tüketmemeli ya da yarım porsiyon tüketilebilir.
Şeker oranı yüksek sebzeler; patates havuç, enginar, pancar, bezelye, bakla
Hamilelik süresince hiç tüketmemeli ya da yarım porsiyon tüketilebilir.
Raf ömrü uzun, şekerli, tuzlu ve trans yağ içeren hazır gıdalar
Fast food, kola, meyve suyu ve hertürlü şekerli içecekler ve yiyecekler
Beyaz unlu gıdalar ; makarna, beyaz pirinç, nişastalı gıdalar ve beyaz ekmek
Büyük ve çiftlik balıkları
Örnek Diyabetik Menü
Kahvaltı
1 adet haşlanmış yumurta
1 kibrit kutusu büyüklüğünde beyaz peynir
5 adet zeytin
Domates salatalık
2 ince dilim tam buğday ekmek
Ara Öğün
4 yemek kaşığı yoğurt
1 küçük boy elma
Öğle
1 kase mercimek çorbası
2-3adet ızgara köfte ya da et 60-90gr
4 yemek kaşığı zeytinyağlı sebze yemeği
3 yemek kaşığı bulgur pilav ya da esmer pirinç
Salata yağlı ve limonlu
Ara Öğün
4 yemek kaşığı yoğurt
1 kase kiraz ya da 3adet grisini kepekli
Akşam
60-90 gr ızgara balık
Buharda pişmiş zeytinyağlı brokoli ve karnıbahar
1 dilim tam buğday ekmek
Yeşil salata zeytinyağlı ve limonlu
Ara Öğün
1 bardak süt
3 adet ceviz
Not1: Günde en az 2 lt su tuketiniz.
Not2: Ara öğünleri kesinlikle atlamayiniz.
Not3: Aksam saatlerinde yenen meyve kan şekerini yükselttiği için aksam ara ögününde meyve tüketmemeye özen gösterin, meyveyi öglen ve sabah ara ögünlerinde tercih edebilirsiniz
Not4: Kan şekerini hızlı yükseltmemek için meyve ve diğer karbonhidrat grubu gıdaları tek basına tüketmeyiniz. Mutlaka yanında yağ grubu(kuruyemişler, avacado) ya da süt grubu(süt, yoğurt,kefir) gıdalarla birlikte tüketiniz.
Bu diyabetik menü sadece örnek olarak verilmiştir. Kilo ve boy ölçümünüze göre , kişiye ozel hazırlanan Gebelik Diyabet diyeti icin lütfen bir diyetisyenden yardım alınız.
Diyetisyen
Gonca Tangüner Yüksel
[email protected]
Kaynaklar:
Turkiye Diyabet Programi
https://extranet.who.int/ncdccs/Data/TUR_D1_Türkiye%20Diyabet%20Programı%202015-2020.pdf
Hastalıklarda Beslenme Tedavisi , Hatiboğlu Yayınları
