Ayşe Öner Hamile Rehberlik Hizmetleri
İlgili Yazılar
Dil ve düşünce beyinde birbiriyle ilişkili bir takım nörolojik bağlantıları bize anlatırken, konuşma birtakım seslerle karşımızdaki kişiyle iletişim kurma imkanını sunar. Dil ve düşüncenin sağlıklı geliştiği bir çocukta alıcı dil gelişimi normal ilerlerken ifade edici dil yani konuşma geri kalabilir. Bu durum her yaş grubunda farklı nedenlerle ortaya çıkabilir.
Beyin gelişiminin en hızlı ilerlediği 0-6 yaş grubuna bakıldığında çocuğun tüm gelişim alanlarının birbirini destekler nitelikte ilerlediği görülür. Küçük bebeğinizin daha emeklemeye başlamadan önce sizinle göz teması kurması, sesinize tepki vermesi ve gülümsemesi kurulan iletişimin ilk basamaklarıdır. Agu, mama, dada gibi ses denemeleri gitgide anlamlı kelimelere dönüşür ve çocuğun kullandığı kelime sayısı artar. Çocuğunuz;
- 2 yaşını bitirdiğinde en az 40-50 kelime kullanabilir ve iki öğeden oluşan basit tümceler (anne gel, baba kalk…vb) kurabilir.
- 3 yaşını doldurduğunda ise dil ve konuşma gelişimi büyük oranda tamamlanır. Kavramların öğrenilmesi, dil bilgisel yapıların konuşmaya dahil olması (ekler, bağlaçlar) ve anlatım yapma ihtiyacıyla beraber çocuğun konuşması zenginleşir.
- Anlaşılırlık açısından (artikülasyon) bakıldığında 3,5 yaşına geldiğinde birçok konuşma sesi (harf) çocuk tarafından doğru üretilir. 4 yaşına gelen bir çocukta %90 oranda tüm seslerin(harf) anlaşılır olması beklenir. En geç edinilen ses /r/ sesidir, bu sesin edinilmesi için 5,5 yaşına kadar beklenebilir.
Bizim için kritik nokta olan 3 yaş eşiğinde konuşmada herhangi bir ilerleme yoksa ne olur?
Gelişiminde bilişsel, kaba motor, alıcı dil becerileri yaşıtlarını yakalamış olmasına rağmen ifade edici dil alanında geri kalmış olan çocuk anlatmak istediğini ortaya koyamadıkça öfke krizi, tutturma ya da tam tersi içe kapanma davranışları görülebilir. Çocuğun ilerleyen yıllardaki akademik başarısından, insanlarla nasıl iletişim kurduğuna kadar uzanan temeller bu dönemde atılır.
Dil ve konuşma terapistleri olarak 3 yaşını doldurmuş ancak hala konuşmayan ya da konuşması anlaşılmayan çocukların mutlaka bir uzmandan değerlendirme almasını öneriyoruz. Dil ve konuşma değerlendirmesine başvurmadan önce işitme testlerinin yapılmış, çocuk doktoruyla durumun değerlendirilmiş olması da önemlidir.
Geçirilen ateşli bir hastalık, sık tekrarlayan orta kulak iltihabı, kendi ismine tepki vermeme, aile bireylerinden birinde geç konuşma hikayesi olması çocuğun gecikmiş dil ve konuşma anlamında risk grubunda olduğunu gösterir.
Dil ve konuşma terapisti gecikmiş dil ve konuşma durumunda ne yapar?
Terapist ilk görüşmede aileden çocuğun gelişimiyle ilgili bilgiler alır. Anne-babanın bu görüşmeye birlikte katılması ve gözlemlerini paylaşması önemlidir. Terapist daha sonra çocuğun ortak ilgi ve dikkat seviyesine göre standart bir test uygular ya da oyun oynayarak çocuğun dil ve konuşma becerileriyle ilgili gözlem yapar. İlk görüşme sonunda aileye çocuğun dil ve konuşma gelişimi hakkında bilgi verir. Terapi sıklığı ve saatleri hakkında öneriler sunar. Düzenli olarak seanslara katılım olması çocukta hızlı bir ilerlemeyi de beraberinde getirecektir.
Kimi terapistler çocuk temelli yaklaşımları (Floortime gibi) uygularken kimileri daha kurallı ve terapistin liderliğinde ilerleyen yaklaşımları (ABA yöntemi gibi) tercih eder. Birkaç yöntemin bir arada kullanıldığı eklektik yaklaşımlar da uzman tarafından tercih sebebi olabilir.
Çocuğunuzun dil ve konuşma gelişiminde gerilik olduğunu düşünüyorsanız mutlaka uzman bir terapistten değerlendirme almasını sağlayınız. Türkiye’de Dil ve Konuşma Terapistleri Derneği bünyesinde bulunan tüm terapistlere; www.dktd.org adresinden ulaşabilirsiniz.
NOT: Dil ve konuşma terapistlerinin çalışma alanları çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ya da yaşlılık döneminde görülen tüm dil, konuşma, ses ve yutma bozukluklarını kapsar.
Uzman Dil ve Konuşma Terapisti
Mukadder Düzyol
